سیاست‌ها و راهبردهای کنترل مصرف مواد مخدر در ایران

مقدمه: امروزه، آثار مستقیم یا غیر‌مستقیم سوءِمصرف‌ مواد مخدر بسیاری از کشورها را تحت تأثیرات منفی قرار داده و معضل اجتماعی مهمی محسوب می‌شود. هزینه‌های بسیار و راهکارهای سخت‌گیرانه و شدید مقابله با آن، ‌چنان‌که باید، در طی چندین دهه، نتوانسته‌ گشایشی در گرۀ کور سوءِمصرف مواد مخدر ایجاد کند و بسیاری صاحب‌نظران معتقدند که لازم است از منظر دیگری، به این معضل اجتماعی نگریسته شود. این مطالعه با هدف دستیابی به ابزار مناسبی برای ایجاد نگرشی تازه‌ به مسئلۀ سوءِمصرف مواد‌ مخدر انجام شد. روش: رویکرد تحلیل پویایی‌های سیستم، به این جهت که قادر است تعاملات میان پارامترهای سیستم‌های پیچیده‌ را بررسی کند، ممکن است ابزار مناسبی برای ایجاد نگرشی تازه‌ به مسئلۀ سوءِمصرف مواد‌ مخدر به‌دست دهد. با درپیش‌گرفتن این رویکرد، ابتدا مدلی شبیه‌سازی‌شده از پدیدۀ سوءِمصرف مواد مخدر طراحی شد. سپس به استناد روش‌های متعدد پایایی‌سنجی، پایایی مدل در تبیین و پیش‌بینی رفتار سوءِمصرف مواد مخدر انجام شد. درنهایت، در راستای کنترل سوءِمصرف مواد مخدر، فرضیه‏های روابط میان متغیرهای مدل پیشنهاد شده به‌وسیلۀ مدل ارزیابی شد. یافته‌‌ها: در این مقاله، با اتخاذ رویکرد تحلیل پویایی‌های سیستم به‌عنوان ابزار تحلیلی با قابلیت آینده‌پژوهی، سوءِمصرف مواد‌ مخدر مدل‌شده، در محیط نرم‌افزار «ونسیم» شبیه‌سازی شده است و سیاست‌ها و راهبردهای مختلف موردِآزمون قرار گرفته‌ و درنهایت، بسته‌های سیاستی برای مدیریت معضل سوءِمصرف مواد مخدر ارائه شده است. بحث: مهم‌ترین این سیاست‌ها و راهبردها عبارت است از: تشکیل خانه‌های اعتیاد، حمایت درمانی و اقتصادی از معتادان و خانواده‌های آنان، ایجادکردن و فراهم‌آوردن زمینۀ‌ تفریحات و سرگرمی‌های سالم، زمینه‌سازی برای جایگزین‌های کم‌خطرتر مواد مخدر، ارتقای سطح نگرش‌ها و باورهای عمومی افراد جامعه دربارۀ سوء‌ِمصرف مواد ‌مخدر، مشارکت اقتصادی و صنعتی با کشورهای تولید‌کنندۀ مواد ‌مخدر، تقویت اراده و خواست سوءِ‌مصرف‌کنندگان برای توقف رفتار و رفع نابسامانی‌‌های اجتماعی از طریق بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی.